W języku potocznym jako wypadek drogowy (komunikacyjny) określamy zdarzenie na drodze, w którym co najmniej jedna osoba została ranna lub zmarła. Natomiast zdarzenie drogowe „bez ofiar” najczęściej określamy jako stłuczka. Prawo jednak stosuje inne rozróżnienie.

Zgodnie z art. 177 § 1 i 2 kodeksu karnego sprawcą wypadku drogowego jest ten, kto naruszając, chociażby nieumyślnie, zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, powoduje nieumyślnie wypadek, w którym inna osoba odniosła obrażenia ciała określone w art. 157 § 1 kodeksu karnego (czyli powyżej dni 7) albo ten kto powoduje w określonych powyżej warunkach wypadek, którego następstwem jest śmierć innej osoby albo ciężki uszczerbek na jej zdrowiu.

Natomiast zgodnie z art. 86 § 1 i 1a kodeksu wykroczeń sprawcą kolizji jest ten, kto na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub strefie ruchu, nie zachowując należytej ostrożności, powoduje zagrożenie bezpieczeństwa w ruchu drogowym oraz ten kto w warunkach określonych powyżej powoduje zdarzenie drogowe, którego następstwem jest spowodowanie naruszenia czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia innej osoby.

Porównanie tych dwóch norm prawnych wskazuje, że podstawowa różnica pomiędzy wypadkiem drogowym a kolizją drogową tkwi w zakresie skutków zdarzenia drogowego w sferze zdrowia uczestnika zdarzenia. Jeżeli osoba poszkodowana (pokrzywdzona) doznała obrażeń na czas nie przekraczający dni 7 to Policja zakwalifikuje to zdarzenie jako kolizję komunikacyjną i będzie prowadziła postępowanie o wykroczenie. Cięższe skutki zdrowotne będą skutkowały zakwalifikowaniem zdarzenia jako wypadek drogowy (wypadek komunikacyjny) jako przestępstwo z art. 177 § 1 lub 2 kodeksu karnego (czasem będziemy mówili nawet o katastrofie drogowej z art. 173 kodeksu karnego).

Drga istotna różnica pomiędzy wypadkiem a kolizją to miejsce zaistnienia zdarzenia. Jednak z uwag na fakt, że do zdarzeń komunikacyjnych dochodzi najczęściej na drodze publicznej, to zaniecham omówienia tych różnic z uwagi na ich obszerność w teorii i marginalne znaczenie w praktyce.

Jak ustalić, kto jest sprawcą wypadku lub kolizji?

Prawie każdy, kto był uczestnikiem lub świadkiem zdarzenia drogowego słyszał pytanie: kto spowodował wypadek? Nierzadko już bezpośrednio po zdarzeniu pojawia się spór co do tego, kto ponosi winę za zaistnienie zdarzenia drogowego . Odpowiedź na to pytanie nie zawsze jest prosta i następuje w toku żmudnego i skomplikowanego postępowania dowodowego.  Pierwsze czynności dowodowe są przeprowadzane na miejscu zdarzenia, tj. oględziny miejsca, oględziny rzeczy, zebranie materiału poglądowego w postaci szkiców lub zdjęć, przesłuchanie świadków czasem zabezpieczenie nagrań z monitoringu miejskiego, kamer samochodowych lub tzw. kamer nasobnych noszonych przez funkcjonariuszy Policji. Czasem przeprowadzany jest eksperyment procesowy lub eksperyment rzeczoznawczy.

Opinia biegłego (eksperta)

Jeżeli podstawowe czynności dowodowe nie pozwolą na ustalenie sprawcy, to koniecznym jest przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu ruchu drogowego i/lub rekonstrukcji wypadków drogowych celem ustalenia (podaję zagadnienia podstawowe i najczęściej spotykane):

- jaki był przebieg zdarzenia drogowego?

- z jaką prędkością początkową oraz kolizyjną poruszały się pojazdy uczestniczące w zdarzeniu?

- który z uczestników zdarzenia naruszył zasady ruchu drogowego i jakie? Jaki to miało wpływ aa przebieg zdarzenia?

 - co było pierwotną przyczyną zaistnienia zdarzenia drogowego?

- czy uczestnicy ruchu mieli możliwość uniknięcia zdarzenia drogowego, jeśli tak, to jaką?

Naruszenie zasad ruchu drogowego – jakie?

Odpowiedzi na to pytanie należy poszukiwać w przepisach ruchu drogowego, a także w pozanormatywnych zasadach ruchu drogowego wypracowanych w teorii i praktyce. W zależności od okoliczności danego zdarzenia czasami istotnymi są wymogi należytej lub szczególnej ostrożności, czasami uprawnienia i obowiązki pieszego na drodze, a innym razem przepisy regulujące stan techniczny pojazdów na drodze. Nierzadko okoliczność, że dany pojazd poruszał się z nadmierną prędkością nie przekłada się na możliwość przypisania winy kierowcy tego pojazdu. Dopiero zestawienie różnych norm prawnych i pozaprawnych składających się na zasady ruchu drogowego prowadzi do ustalenia, kto je naruszył, a także jaki to miało wpływ na przebieg zdarzenia?

Możliwość uniknięcia wypadku (kolizji)

 O możliwości uniknięcia zdarzenia drogowego decyduje najczęściej ustalenie, czy kierowca miał wystarczająco dużo czasu i miejsca, aby zareagować i uniknąć zdarzenia. Nauka wypracowała trzy elementy składające się na możliwość dostrzeżenia zaistnienia zagrożenia na drodze i podjęcia reakcji na to zagrożenie;

- wyliczenie drogi przejechanej w czasie od dostrzeżenia przez kierowcę zagrożenia na drodze do podjęcia reakcji (w warunkach dziennych to przeciętnie jedna sekunda, w nocnych – 1,5 sekundy) – w tym czasie kierowca nie wykonuje jeszcze żadnych działań, tworzy się dopiero impuls do działania;

- wyliczenie drogi przejechanej w czasie reakcji układu hamulcowego – czas od momentu reakcji kierowcy i naciśnięcia pedału hamulcowego do efektywnego hamowania - w zależności od rodzaju układu (hydrauliczny, pneumatyczny) lub stopnia zużycia elementów tego układu hamulcowego czas podjęcia pracy układu hamulcowego jest różny i ustalany indywidualnie przez biegłego na podstawie dostępnych badań eksperymentalnych np. w laboratoriach, na podstawie oględzin elementów pojazdu;

- wyliczenie drogi przebytej w czasie efektywnego hamowania – narastanie hamowania od momentu, gdy układ hamulcowy rozpoczął hamowanie (następuje wytracanie prędkości pojazdu) do całkowitego zatrzymania pojazdu.

I tu ciekawostka: jeśli uczestnik zdarzenia lub świadek podnoszą, iż kierowca cyt. „nawet nie hamował” może to oznaczać, że kierowca był w pierwszej lub drugiej fazie reakcji na zdarzenie i z przyczyn naturalnych od niego niezależnych nie mógł jeszcze podjąć efektywnego – widocznego dla osoby postronnej - hamowania. Rozumianego jako wytracanie prędkości pojazdu.

 Ustalenie sprawcy zdarzenia drogowego w toku postępowania przekłada się na odpowiedzialność cywilnoprawną.

Ale to już temat na inny artykuł.

Praktyka pokazuje, że nie ma dwóch takich samych wypadków (kolizji) drogowych – są tylko podobne. Dlatego tylko skrupulatne zebranie dowodów, a następnie wnikliwa analiza tak zebranego całego materiału dowodowego może doprowadzić do odtworzenia przebiegu zdarzenia i ustalenie osoby (osób) odpowiedzialnej za zaistnienie zdarzenia.

Adwokat Katarzyna Pogorzelska świadczy pomoc prawną w zakresie zdarzeń (wypadków kolizji) komunikacyjnych i zaprasza do skorzystania z konsultacji i wsparcia w postępowaniach przygotowawczych lub sądowych.

Adwokat Katarzyna Pogorzelska

Białystok, ul. Legionowa 9/1 lok 105

Tel. 537301402